ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΥΓΕΡΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ – ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ – 10/10/2011

Πρίν από λίγες μέρες, ο Ν.Λυγερός είχε την καλοσύνη ν΄απαντήσει σε ορισμένα ερωτήματα μου γιά τον Ελληνισμό και το μέλλον του στο ιστολόγιο μου www.logikiellada.blogspot.com

Σήμερα, ο Ν. Λυγερός απαντά σε 3 ερωτήσεις από το δεύτερο μέρος της συνέντευξης που μου έδωσε, το οποίο(δεύτερο μέρος) επικεντρώνεται στην στρατηγική σκέψη.Θα ακολουθήσει σύντομα και η δημοσίευση των λοιπών απαντήσεων του που αφορούν την στρατηγική σκέψη.

1/Αναφορά στον Κονδύλη

K. Αφεντούλης, Ν. Λυγερός

Ερώτηση Κ.Α. – Ποια είναι η γνώμη σας για την στρατηγική σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη ; Σε ποια σημεία ουσίας συμφωνείτε και σε ποια σημεία διαφωνείτε μαζί του ;
Από τα λίγα κείμενα σας που έχω διαβάσει προς το παρόν, έχω την αίσθηση ότι δεν διαφωνείτε με τις απόψεις του Κονδύλη. Απλά κινείστε σε άλλο, συμπληρωματικό ίσως επίπεδο. Δεν αμφισβητείτε ότι η ισχύς είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος. Δεν δίδετε όμως στην ισχύ την ίδια σημασία που της αποδίδει ο Κονδύλης, μάλλον επειδή λαμβάνετε ως δεδομένο ότι για τον Ελληνισμό, η ισχύς δεν υπάρχει η δεν επαρκεί σε σχέση με την ισχύ του αντιπάλου, κι έτσι επικεντρώνεστε στον τρόπο βελτιστοποίησης όλων των υπόλοιπων μέσων του αδύναμου, ώστε να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα και να προκύψει αποτέλεσμα.
Μία άλλη διαφορά μεταξύ σας που μου έρχεται στον νου έτσι πρόχειρα, καθώς γράφω αυτό το κείμενο, είναι ότι δίδετε μεγαλύτερη σημασία απ΄ότι ο Κονδύλης στην ένταξη της Ελλάδας και της Κύπρου στην Ευρωπαική Ενωση. Είναι έτσι;

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – «Δεν έχει μεγάλη σημασία η γνώμη μου για τη στρατηγική σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη. Σημασία έχει ότι ήταν από τις σπάνιες κορυφές της στρατηγικής στον χώρο του Ελληνισμού. Και για να σας απαντήσω όσο πιο αντικειμενικά, μπορώ να σας πω ότι έδωσα σε αξιωματικό σπουδαστή μου στη Σχολή Εθνικής Άμυνας ως θέμα εργασίας τη στρατηγική σκέψη κατά Κονδύλη σε συνέχεια με το έργο του Clausewitz. Οι απόψεις του Κονδύλη φαίνονται ακραίες λόγω της ριζοσπαστικότητάς τους, ειδικά σε σχέση με τις διπλωματικές ικανότητες του κράτους. Δεν προσπάθησε να προσαρμόσει τη στρατηγική του σκέψη στα ελληνικά δεδομένα, επιλογή η οποία μπορεί να υποστεί κριτική στο χώρο της στρατηγικής, όπου χρησιμοποιούμε τα δεδομένα που έχουμε κι όχι αυτά που θα θέλαμε να έχουμε, αλλά παρέμεινε συνειδητά στο χώρο του πρέποντος. Με αυτήν την έννοια, θα μπορούσαμε να τον κατατάξουμε στη θεωρητική στρατηγική, διότι δεν απαντά στις απαιτήσεις που επιβάλλουμε στον στρατηγιστή για την επίλυση ενός πολεμολογικού προβλήματος. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει λόγος να αναρωτιέστε αν συμφωνώ ή διαφωνώ μαζί του. Έχετε δίκιο λοιπόν όταν αναφέρεστε σε συμπληρωματικό επίπεδο. Παρόλο που κινούμαστε στο πλαίσιο της νοητικής στρατηγικής, θεωρούμε ότι ο ρόλος μας είναι να προσφέρουμε και πρακτικές και αποτελεσματικές λύσεις σε υπαρκτά προβλήματα. Και για την Κύπρο και για την Ελλάδα προτείνομε στρατηγικές επίλυσης, οι οποίες είναι εφαρμόσιμες ακόμα κι αν δεν έχουν εφαρμοστεί στο παρελθόν. Η βελτιστοποίηση των μέσω εκτός ισχύς δεν είναι ούτε παράλογη ούτε καινοτόμα στη στρατηγική, ακολουθεί απλώς αρχικά νοητικά σχήματα του Sun Tsu. Με άλλα λόγια, δεν προσπαθούμε να πείσουμε τον Ελληνισμό ότι έχει ανύπαρκτες ικανότητες στο πολεμικό επίπεδο. Τώρα όσον αφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι άδικο για τον Κονδύλη να θεωρούμε ότι δεν έδινε και μεγάλη σημασία, ειδικά για το θέμα της Κύπρου. Ο άνθρωπος πέθανε το 1998, πώς θα μπορούσε να προβλέψει τον ερχομό του Τάσσου Παπαδόπουλου και το έργο του; Μην ξεχνάτε ότι εκείνη την εποχή η ιδέα της ένταξης της Κύπρου του Κρανιδιώτη δεν ήταν μόνο ριζοσπαστική, αλλά περιθωριακή σε βαθμό που τον θεωρούσαν παλαβό… Έπειτα πώς να προβλέψει τις επιπτώσεις της απόρριψης του Σχεδίου Αναν και τις εξελίξεις το 2003, 2007, 2010 με το θέμα της κυπριακής ΑΟΖ. Λόγω ιστορίας, ο Κονδύλης παρέμεινε σ’ ένα πλαίσιο μετα-ψυχροπολεμικό, το οποίο έχει ακόμα τις επιρροές του παρελθόντος. Και αντιλαμβανόμαστε σε βάθος χρόνου ότι αυτή η ιδεολογική αντιμετώπιση δεν έχει νόημα και δεν αντικρούει την πραγματικότητα, αλλά την προηγούμενη. Στο έργο μας πρέπει να χρησιμοποιούμε τα νοητικά σχήματα του Κονδύλη, τα οποία είναι διαχρονικά και να τα επεκτείνουμε με αυτόν τον τρόπο και μόνο έτσι προσφέρουμε ένα φόρο τιμής στον στοχαστή που έχασε η πατρίδα μας.»

2/ Περί Ηγέτη και Στρατηγιστή

K. Αφεντούλης, Ν. Λυγερός

Ο Στρατηγός de Gaulle είχε πει νομίζω ότι πίσω από κάθε Μεγαλέξανδρο κρύβεται ένας Αριστοτέλης. Εννοούσε κατά την γνώμη μου ότι ο ηγέτης που σχεδιάζει και υλοποιεί επιτυχώς μια στρατηγική, πρέπει να έχει οπωσδήποτε μια ευρεία παιδεία. Στην σύγχρονη εποχή, ποια θα έπρεπε να είναι κατά την γνώμη σας η σχέση Ηγέτη και Στρατηγιστή; Πόση σημασία έχει ο ηγέτης σήμερα στην σύλληψη και την υλοποίηση της Στρατηγικής;

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – «Ο αφορισμός του Charles de Gaulle είναι απόλυτα κατανοητός, δίχως αυτό να σημαίνει ότι η γενίκευση του παραδείγματος αποτελεί έναν εκφυλισμό της πραγματικής δομής, δηλαδή της ιδιομορφίας Σωκράτης – Πλάτωνας – Αριστοτέλης – Αλέξανδρος. Η επιλογή του τελευταίου ζευγαριού έχει νόημα σ’ ένα πολεμικό πεδίο, αλλά δεν πρέπει να απορρίψουμε το φιλοσοφικό πλαίσιο, το οποίο είναι καθοριστικό σε αυτήν την σπάνια αλυσίδα. Τώρα όσον αφορά την ανάλυσή σας, νομίζω πως τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Στην περίπτωση του de Gaulle, η οποία είναι ιδιάζουσα έχουμε την ταύτιση του στρατηγιστή με το στρατηγό. Ο de Gaulle είναι ο πρώτος που είχε επινοήσει την ανεξαρτησία δράσης των τεθωρακισμένων σε σχέση με το πεζικό. Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Γαλλίας απέρριψε το σχέδιο του κάνοντας ένα τεράστιο στρατηγικό λάθος, αφού η γερμανική κατασκοπία το υπέκλεψε και το εφάρμοσε πρακτικά Γερμανός αξιωματικός για την υλοποίηση του Blitzkrieg. Σε γενικότερο πλαίσιο, σπάνια έχουμε στρατηγούς, οι οποίοι είναι στρατηγιστές και βέβαια ισχύει και το αντίστροφο. Έτσι καταλήξαμε στον διαχωρισμό των εννοιών του Ηγέτη και του Στρατηγιστή, δίχως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν έχουν κοινή τομή. Πάντως η προσπάθεια του χαρακτηρισμού αυτών των εννοιών επικεντρώνεται στον διαχωρισμό και χρησιμοποιεί μία αναλυτική προσέγγιση. Θεωρούμε εμείς ότι πρέπει να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, έτσι ώστε το ζευγάρι που αποτελούν να είναι πιο ανθεκτικό δομικά και πιο αποτελεσματικό στην πράξη. Η σύγχρονη εποχή δεν έχει αλλοιώσει ουσιαστικά αυτή τη σχέση, αν τη γενικεύσουμε για να εντάξουμε τα επιτελεία. Η μεγάλη διαφοροποίηση σε αυτό το επίπεδο προήλθε από τη γενίκευση της θεωρίας αποφάσεων σε θεωρία παιγνίων. Βέβαια, σε στρατιωτικό επίπεδο ελάχιστοι είναι οι στρατηγοί που ξέρουν και μπορούν να λειτουργήσουν με την τελευταία και αυτό φαίνεται στα αποτελέσματα των πράξεων τους, ειδικά όταν το παίγνιο δεν είναι μηδενικού αθροίσματος. Ας επανέλθουμε όμως στο συμπληρωματικό σας ερώτημα. Με τα τωρινά δεδομένα, το μεγάλο πρόβλημα προέρχεται από το διπλωματικό επίπεδο, το οποίο λειτουργεί αρχικά ως ενδιάμεσος χώρος, ο οποίος τελικά θεωρεί ότι είναι αυτόβουλος, λόγω εμπειρίας, διότι ξεχνά ότι η τελευταία είναι ένα συνονθύλευμα λαθών και γι’ αυτό το λόγο ο στρατηγιστής Sun Tsu προτρέπει τη χρήση της εμπειρίας του αντιπάλου κι όχι τη δική μας. Μάλλον όμως οι σκέψεις του σε αυτό το χώρο παρέμειναν κινέζικες για τους περισσότερους. Συνοπτικά θα λέγαμε ότι ο Ηγέτης που λειτουργεί αποκλειστικά διπλωματικά δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί τον Στρατηγιστή. Αν η σκέψη του τελευταίου δεν συνδυαστεί με τα κότσια του πρώτου, τότε έχουμε έναν εκφυλισμό της δράσης τους, η οποία είναι ανίκανη να παράγει ένα έργο.»

3/Ερώτηση Κ.Α.- H Eλλάδα είναι η γενέτειρα της στρατηγικής σκέψης. Κι΄όμως σήμερα, η στρατηγική είναι περίπου άγνωστη στην Ελλάδα.Εχουμε κυρίως να κάνουμε με Νομικούς που μπερδεύουν την στρατηγική με το Διεθνές Δίκαιο. Πως μπορούμε ν΄αλλάξουμε αυτή την κατάσταση; Θα βοηθούσε η δημιουργία ενός ινστιτούτου στρατηγικής, αυτόνομου από το κράτος (με ιδιωτικούς πόρους, διότι διαφορετικά θα διαβρωθεί από το κομματικό κράτος ) από το οποίο θα φοιτούσαν όσοι αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης που σχετίζονται με τα εθνικά θέματα;

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – «Δείτε παρακάτω παλαιότερο κείμενο μου.

Πρόταση ίδρυσης κυπριακού ερευνητικού κέντρου στρατηγικής

Ν. Λυγερός

Το τωρινό πλαίσιο της Κύπρου όσον αφορά στον στρατιωτικό τομέα είναι το ενιαίο αμυντικό δόγμα. Το δόγμα αυτό που εξηγείται ως σύστημα, ιστορικά και παραδοσιακά από την ελληνική πλευρά, έχει στην ουσία του μια ασύμμετρη δομή ακόμα κι αν επιφανειακά φαίνεται να υπάρχει μια διακρατική ισορροπία. Στην πραγματικότητα, το βαρύκεντρο του συστήματος είναι ελλαδίτικο και η θέση της Κύπρου είναι ακριτική. Η ενότητα δεν είναι ενιαία εφόσον βασίζεται μόνο στον αεροπορικό τομέα, αν και ο ναυτικός τομέας προσφέρει άλλες δυνατότητες. Γεωστρατηγική θέση στην κυριολεξία της λέξης δεν υπάρχει, διότι το εδαφικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν έχει καθόλου την ίδια μορφή μ’ εκείνο της Κύπρου. Η ασύμμετρη δομή του συστήματος που οφείλεται και στο μέγεθος του στρατού δεν μπορεί να εξασφαλίσει παρά μια θεσμική ενότητα και όχι δυαδική. Τα στοιχεία του δόγματος δεν ανήκουν στην ίδια αξιολογία.

Η στρατιωτική αξία της γεωστρατηγικής θέσης της Κύπρου προέρχεται από το σταυροδρόμι τριών ηπείρων που διαμορφώνει εξωτερικά το νησί. Η Κύπρος δεν είναι μόνο μια θεωρητική βάση επιχειρήσεων χερσαίων, ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων μα μια χώρα-κλειδί μιας περίπλοκης περιοχής. Πρακτικά όμως και ιδιαίτερα μετά τη βίαιη εισβολή του 1974, η Κύπρος δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο παθητικά. Η κατάσταση αυτή αποτελεί από μόνη της έναν λόγο αναθεώρησης του δόγματος, διότι είναι η απόδειξη της ασύμμετρης δομής του. Το ζευγάρι δεν είναι τόσο ισχυρό όσο η συμμαχία. Για να υπάρξει όμως μια συμμαχία πρέπει τα στοιχεία που την αποτελούν να είναι οντολογικά ανεξάρτητα και να υπάρχει μια ανάλογη στρατηγική σκέψη.

Η λογική της πρότασης της ίδρυσης ενός κυπριακού ερευνητικού κέντρου στρατηγικής βασίζεται πάνω στα επιχειρήματα της ίδιας της στρατηγικής σκέψης, η οποία αποδεικνύει ότι ένα δυαδικό συμμαχικό σύστημα είναι ισχυρότερο από μια θεσμική ενότητα. Μόνο αν κάθε στοιχείο της συμμαχίας ξέρει τι πρέπει να κάνει σε ώρα ανάγκης, τότε μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πράγματι ένα δυαδικό σύστημα, όχι όμως όταν η ασφάλεια των στοιχείων εξασφαλίζεται από τα άλλα. Η λειτουργικότητα του δυαδικού συστήματος προέρχεται από την αυτονομία των στοιχείων της δομής.

Τα πολλαπλά βλέμματα προσφέρουν άλλες διαστάσεις στο στρατηγικό πεδίο. Κι αν παραδοσιακά υπάρχει μια εκπαίδευση του κυπριακού προσωπικού στον ελλαδίτικο χώρο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει μια αναλογία στη στρατηγική σκέψη. Το κέντρο στρατηγικής πρέπει να αναπτύξει σιγά-σιγά μια κυπριακή σκέψη ικανή να διαμορφώσει την παραδοσιακή παθητική στάση ενός νησιού σε περίοδο κατοχής. Η ιδιομορφία της μεσογειακής τοποθεσίας της Κύπρου είναι ένας οριστικός λόγος ύπαρξης μιας κυπριακής στρατηγικής σκέψης που δεν θα είναι μια απλή παραλλαγή της ελλαδίτικης. Μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο θα υπάρξει μια πραγματική συμμαχία.

Ήδη η τροποποίηση της Κύπρου που οφείλεται στην ευρωπαϊκή της μεταμόρφωση αλλάζει ουσιαστικά τις κρατικές βάσεις της εθνικής φρουράς. Άρα, η ύπαρξη ενός ερευνητικού κέντρου στρατηγικής είναι φυσιολογική εφόσον το πλαίσιο της συμμαχίας θα είναι πολλαπλό και ευρωπαϊκό. Διότι μια νέα οντότητα χρειάζεται μια καινούργια σκέψη βασισμένη όμως πάνω σε βαθιές γνώσεις του νησιού μας, της μεσογειακής περιοχής και των νέων ευρωπαϊκών δεδομένων.»